آلودگی نوری
گسترش روزافزون استفاده از منابع روشنایی در فضاهای شهری و صنعتی، به ویژه در صورت کاربرد نا بجا یا بهره‌گیری غیر استاندارد، منجر به شرایطی می‌شود که راحتی و سلامت افراد را به مخاطره می‌اندازد. این مسئله به ویژه در مواردی که منابع روشنایی به‌درستی تنظیم نشده یا در محل‌های نا مناسب نصب می شوند ، به وضوح قابل مشاهده است. اصطلاح ” آلودگی نوری” به این پدیده اطلاق می‌شود و به هر گونه استفاده‌ای از نور که موجب اختلال در آسایش انسان ، امنیت ، یا مزاحمت برای جانداران و گیاهان شود ، اشاره دارد. این وضعیت نه تنها آسایش روانی و جسمی را محدود می‌کند ، بلکه با افزایش احتمال بروز خطاهای انسانی، زمینه ساز حوادث نیز خواهد شد.
تأثیرات آلودگی نوری بر محیط زیست طبیعی
پراکندگی نور مصنوعی در شب، اثرات منفی قابل توجهی بر زیست‌بوم‌های طبیعی دارد. بسیاری از حشرات که به نور حساس هستند، به سمت منابع روشنایی جذب شده و اغلب از بین می‌روند. در مقابل، برخی حشرات که از نور گریزان اند، به دلیل آلودگی نوری از زیستگاه‌های طبیعی خود دور شده و دچار اختلال در تغذیه می‌شوند. این پدیده همچنین زندگی جانوران شب‌زی مانند شکارچیان شب را با مشکلات جدی مواجه می‌کند. علاوه بر این، آلودگی نوری می‌تواند بر سیستم فیزیولوژیکی حیوانات اهلی تأثیر گذاشته و تولیدات آنها را کاهش یا رفتارهای غیر عادی ایجاد کند.
اثر بر رشد گیاهان
در حوزه گیاهی نیز اثرات آلودگی نوری قابل توجه است. بسیاری از گونه‌های گیاهی برای فرایند باروری به دوره‌های مشخصی از تاریکی نیاز دارند. نور مصنوعی می‌تواند این چرخه را مختل کرده و رشد یا تولید محصولات گیاهی را به تأخیر اندازد . به‌عنوان مثال ، این تأثیر منفی در به تعویق افتادن جوانه زنی برنج تحت نورهای مزاحم اثبات شده است.
جزیره نور
گسترش منابع روشنایی در شهرهای مدرن، مرز بین شب و روز را برای بسیاری از ساکنان محو کرده است. این وضعیت موجب شده که مشاهده ستارگان در آسمان شهرها به آرزویی دور از دسترس تبدیل شود. شهرهای بزرگ به مناطقی پرنور شبیه به “جزیره‌های نور” بدل شده‌اند، که در بسیاری از موارد روشنایی شدید آنها می‌تواند آزاردهنده باشد.
انجمن آسمان تاریک
اصطلاح ” آلودگی نوری” از دهه ۱۹۸۰ میلادی رواج یافت، زمانی که علاقه‌مندان به نجوم برای نخستین بار به تأثیر مخرب نورهای شهری بر مشاهده اجرام آسمانی اعتراض کردند. در همین راستا، انجمن بین‌المللی آسمان تاریک ( IDA ) با بیش از ۸۰۰۰ عضو از ۷۰ کشور تأسیس شد و امروزه به عنوان مرجعی جهانی برای آموزش و اطلاع‌رسانی در زمینه کاهش آلودگی نوری فعالیت می‌کند. در حال حاضر، مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام شده و کنفرانس های بین المللی متعددی برای بررسی و کاهش پیامد های این معضل برگزار می‌شود.
در حوزه آلودگی نوری، مفاهیمی مانند نور مزاحم ، سرریز نور و تجاوز نور نیز مطرح شده‌اند.
نور مزاحم چیست؟
نور مزاحم به نورهایی اطلاق می‌شود که خارج از کاربرد مورد نظر خود استفاده می‌شوند، مانند نور اضافی چراغهای خودرو. سرریز نور به تابش نوری اشاره دارد که از محدوده هدف خود فراتر رفته و افراد دیگر را آزار می‌دهد. نمونه هایی از این پدیده شامل نورافکن های ورزشگاه ها که به محوطه‌ها و ساختمان‌های مجاور می‌تابند یا روشنایی خیابان‌ها که به داخل ساختمان ها نفوذ کرده و ساکنان را دچار ناراحتی می‌کند، می‌باشد.
جزیره‌های نوری نه تنها موجب اختلال در مشاهده آسمان شب می‌شوند، بلکه تأثیرات روانی و زیست‌محیطی گسترده‌ای را به دنبال دارند که کنترل و مدیریت آنها ضروری به نظر می‌رسد
علل مهم آلودگی نور در شهرها
نور چراغهای خیابانی
نور خودروها
تابش ناشی از نورافکن مخصوص روشنایی نما یا محوطه ساختمان ها
نور علائم و تابلوها
تابش ناشی از نورافکن های حفاظتی
نور استادیوم های ورزشی
نور محوطه های تفریحی
آلودگی نور ناشی از چراغ های خیابانی
چراغ های خیابانی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که تراکم نوری آنها در زاویه‌ای کمتر از ۷۵ درجه نسبت به خط زیر چراغ متمرکز باشد. در غیر این صورت، نور ممکن است به پنجره ساختمان‌های مجاور یا مسیرهای سواره‌رو و پیاده‌رو نفوذ کرده و باعث ایجاد مزاحمت یا خیرگی افراد شود. این موضوع می‌تواند به‌ویژه در شب، خواب راحت برخی افراد را به دلیل تابش غیرضروری نورهای معابر مختل کند. چراغ‌هایی که در ارتفاع بالاتر از ۱۰ متر نصب شده‌اند، اغلب تابش‌هایی مزاحم و پراکنده به اطراف دارند. برای جلوگیری از چنین پیامد هایی، توصیه می‌شود از چراغ هایی با قابلیت محدود سازی تابش نور در این موارد استفاده شود.
تأثیر روشنایی معابر بر مشاهده آسمان شب
روشنایی بیش از حد معابر در شهرها منجر به ایجاد “جزیره‌های نوری” می‌شود که دیدن آسمان شب را دشوار می‌سازد. برای کاهش اثرات منفی این پدیده، انجمن بین‌المللی نجوم (IDA) پیشنهاد کرده است که میزان شار نوری معابر به ۵۰۰ لومن برای هر نفر از جمعیت شهری محدود شود. این اقدام می‌تواند به حفظ تاریکی شب و امکان مشاهده آسمان کمک کند.
شاخص آلودگی نوری ( LPI )
جهت اندازه‌گیری آلودگی نور ناشی از چراغهای خیابانی و محوطه‌ای، شاخصی به نام LPI (Light Pollution Index) معرفی شده است. این شاخص، نسبت شار نوری تابیده شده به سطوح فرضی عمودی، مانند دیوارهای ساختمان‌ها یا سطوح مجازی اطراف چراغ، به شار نوری تابیده شده روی سطح خیابان یا محوطه را محاسبه می‌کند. مقدار LPI بین صفر و یک یا به صورت درصد بیان می‌شود و معیاری برای ارزیابی و کنترل کارایی سیستم‌های روشنایی است.
آلودگی نور در داخل اماکن
یکی از مشکلات رایج در محیط‌های شهری، استفاده نابجا از چراغهای صنعتی در فروشگاه‌ها برای جلب توجه مشتریان است. همچنین، در مراکز اداری، عمومی و حتی مذهبی، از منابع نوری نقطه‌ای با درخشندگی بالا مانند چراغهای متال هالید یا ال ای دی های پرتوان بدون محافظ استفاده می‌شود که موجب آزار بینندگان می‌گردد.
استفاده نادرست از منابع نوری
یک اصل اساسی در طراحی روشنایی، پیشگیری از درخشندگی آزاردهنده چراغ‌ها برای کاربران است. به همین دلیل، استفاده از لامپ و سرپیچ بدون قاب محدودکننده، حتی برای چراغ های فلورسنت و فلورسنت فشرده، در هیچ شرایطی مجاز نیست. در فضاهای عمومی و دفاتر اداری که ارتفاع سقف کمتر از ۴ متر است، استفاده از منابع نوری نقطه‌ای توصیه نمی‌شود. در این موارد، لازم است از منابع نوری خطی یا سطحی با قاب های پخش کننده نور استفاده شود تا از ایجاد درخشندگی مزاحم جلوگیری شود.
رعایت الزامات برای فضاهای متنوع
برای فضاهای عمومی با ارتفاع سقف بین ۴ تا ۶ متر، مانند بانک‌ها، مساجد و اماکن مشابه ، استفاده از چراغ های نقطه‌ای یا لوسترها تنها زمانی مجاز است که درخشندگی آنها کنترل شده باشد. این مهم تنها از طریق استفاده از چراغ‌هایی با محافظ مناسب امکان‌پذیر است. رعایت این اصول در طراحی روشنایی، علاوه بر افزایش راحتی کاربران، به کاهش آزارهای بصری و ارتقای کیفیت محیط‌های کاری و عمومی کمک شایانی می‌کند.
آلودگی نور ناشی از تابش نور به نمای ساختمان ها
تابش نور شدید به نمای ساختمان‌ها، که اغلب با هدف تبلیغات تجاری انجام می‌شود، به ویژه زمانی که نور از بالای ساختمان به سمت پایین و با زاویه وسیع تابیده می‌شود، می‌تواند به‌طور قابل توجهی مزاحمت ایجاد کند. علاوه بر این، تابش نور به سمت بالا با زاویه باز نه تنها منجر به هدررفت انرژی می‌شود، بلکه باعث آلودگی نوری و آزار دیگران نیز می‌گردد. تابش‌های متناوب یا گردشی از بدترین انواع این تابش‌ها هستند که می‌توانند اختلال زیادی در محیط ایجاد کنند. همچنین، تابش نور بر روی تابلوهای تبلیغاتی می‌تواند منجر به آزار چشم‌گیر افراد در نزدیکی این تابلوها شود.
اهمیت مهندسان روشنایی
طراحان شهری و مسئولان ساختمان‌ها باید درک کنند که نور مزاحم تنها مختص دیگران نیست. در صورتی که آنها به شیوه‌های درست استفاده از منابع نوری توجه نداشته باشند، نباید انتظار داشته باشند که در محیط‌های کاری یا زندگی خود از این مشکلات در امان باشند. بنابراین، توجه به مدیریت مناسب مصرف انرژی و خاموش کردن منابع نوری در مواقع غیرضروری امری ضروری است. نور بیش از حد نه تنها باعث اتلاف انرژی و افزایش هزینه‌های اقتصادی می‌شود، بلکه در برخی شرایط یا با نصب نادرست می‌تواند منجر به آزار افراد و حتی افزایش خطر وقوع حوادث گردد.
نمونه هایی از آلودگی نوری
یکی از مصادیق بارز آلودگی نوری، بازتابش نور از سطوح مختلف است که به‌طور غیرمستقیم در دید افراد قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، استفاده از نمای شیشه‌ای در ساختمان‌ها، سطوح بازتابنده بالا در معابر، یا بازتابش نور از سطح آب در حوض‌ها، رودخانه‌ها یا دریاچه‌ها، می‌تواند منجر به ایجاد آلودگی نوری و اختلال در محیط‌های اطراف شود.
آلودگی نور ناشی از چراغ های محوطه ای
استفاده نادرست از منابع روشنایی در محیط‌های شهری می‌تواند آزاردهنده و مزاحم برای عابران و استفاده‌کنندگان باشد. به‌عنوان نمونه، قرارگیری چراغ‌ها به‌گونه‌ای که نور به‌طور مستقیم در محدوده دید افراد قرار گیرد، باعث ایجاد خیرگی و اختلال در دید می‌شود.
آلودگی نور ناشی از چراغ های خودروها
چراغهای خودروها نیز به‌عنوان یکی از منابع آلودگی نوری شناخته می‌شوند. در بسیاری از موارد، مشکلاتی مانند اختلال در تنظیم نور چراغ‌ها، به‌ویژه در خودروهای قدیمی و فرسوده، استفاده نابجا از نور بالا در جاده‌های خارج از شهر یا مواجهه با خودروهای دیگر، و همچنین نصب لامپ‌های غیر استاندارد که نور اضافی به اطراف می‌تابند، باعث آلودگی نوری می‌شود. علاوه بر این، استفاده از لامپ‌هایی با رنگ‌های غیرمعمول و تعداد زیاد نیز می‌تواند منجر به ایجاد مزاحمت برای دیگران شود.
این نوع آلودگی نوری نه تنها باعث آزار رانندگان دیگر، سرنشینان و عابران می‌شود، بلکه به‌طور جدی می‌تواند خطرات و حوادث رانندگی را افزایش دهد. بنابراین، توجه به استانداردهای روشنایی در خودروها و محیط‌های عمومی ضروری است تا از بروز این مشکلات جلوگیری شود.
سخن پایانی
دکتر لایت به عنوان تولید کننده انواع قاب پروژکتور ، قاب چراغ سوله ای ، قاب چراغ خیابانی و انواع چراغ پروژکتور و چراغ سوله ای در وات های گوناگون آماده دریافت سفارش خرید های عمده و جزئی از سوی پیمانکاران و شرکت های پخش در سراسر کشور می باشد . در ادامه برخی از محصولات تولید شده توسط گروه صنعتی دکتر لایت قرار داده شده است که با کلیک بر روی هر کدام به صفحه محصول مورد نظر رفته و می توانید جزییات کامل آن را مطالعه نمایید .
قاب پروژکتور 400 وات
قاب چراغ سوله ای 150 وات بدون باکس
قاب چراغ سوله ای 200 وات بدون باکس
